Τα Ελληνικά Σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου ανάμεσα στα τέλη του ΙΗ΄ και τα μέσα του ΙΘ΄ αι. - Μέρος Δ`
Για την ανάπτυξη της παιδείας στην ίδια την πόλη του Τιρνόβου μπορούμε να πούμε πάρα πολλά πράγματα και επιπλέον έχουμε αρκετά γραπτά μνημεία που ρίχνουν φως σ’ αυτό το θέμα. Εδώ ενδεικτικά πρέπει να σημειώσουμε τον Κώδικα της Μητροπόλεως του Τιρνόβου, τον Κώδικα του ελληνικού σχολείου, τον Κώδικα του Δήμου του Τιρνόβου κτλ. Μια ολόκληρη μελέτη μπορεί να αφιερωθεί σ’ αυτό το θέμα. Εφόσον εδώ μιλάμε για τα ελληνικά σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου, μόνο θα αναφέρουμε μερικά στοιχεία από την πλούσια ιστορία της ελληνικής παιδείας στην πόλη.
Η πρώτη ιστορική μαρτυρία είναι μια σημείωση στο περιθώριο ενός αρχέτυπου βιβλίου από το 1751. Εκεί αναφέρεται για κάποιον δάσκαλο στον "Κάτω μαχαλά". Στον Κώδικα της Μητροπόλεως του Τιρνόβου για το 1783 γράφηκαν τα λεφτά που πήρε ο δάσκαλος Κότσο, ο οποίος πιθανόν ήταν Βούλγαρος. Το 1787 στον ίδιο Κώδικα αναφέρεται ένα σχολείο.Απόδειξη για την λειτουργία ελληνικού σχολείου στην πόλη βρίσκουμε σ’ έναν κατάλογο βιβλίων – δωρεά από τον Νικόλαο Πίκολο και από άλλους πολίτες. Σ’ ένα από τα βιβλία ο ίδιος ο Πίκολο έβαλε την υπογραφή του και έγραψε το έτος αωιζ΄ (1817).
Από τον Κώδικα του ελληνικού σχολείου βλέπουμε ότι το 1819 με την από κοινού απόφαση του μητροπολίτη Ιωαννικίου και των προκρίτων της πόλης ιδρύθηκε ελληνικό σχολείο.
Με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Ιλαρίων το 1832 στο Τίρνοβο χτίστηκε δημόσιο σχολείο με διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Οι γνωστοί δάσκαλοι ο Τσάτσο από την Ελένα και ο πάτερ Μαρίν από το Αρμπανάσι καθώς και το γεγονός ότι οι μαθητές δεν πλήρωσαν δίδακτρα προσέλκυσαν πολλά παιδιά απ’ όλη την περιοχή. Το σχολείο αυτό κάηκε το 1845 στη μεγάλη πυρκαγιά αλλά στη θέση του χτίστηκαν ένα μεγάλο πέτρινο κτίριο όπου στεγάστηκε το νέο σχολείο για το οποίο ξέρουμε ότι ήταν οργανωμένο σε τάξεις και καλά εξοπλισμένο και επιπλωμένο.
Ενδέχεται η ύπαρξη ακόμη ενός ελληνικού σχολείου κατά την δεκαετία του 1830 που βρισκόταν κοντά στον καθεδρικό ναό της Παναγίας. Μάλλον εδώ ήταν δάσκαλος μέχρι το 1835 και ο Αντών Νικοπίτ. Για τη λειτουργία δύο ελληνικών σχολείων στο Τίρνοβο γράφει και ο Ρώσος επιστήμονας Βίκτωρ Γρηγόροβιτς στις ταξιδιωτικές σημειώσεις του.
Εκτός από το Τίρνοβο και το Αρμπανάσι η ελληνική παιδεία διαδόθηκε και στους γύρω οικισμούς. Στο πρώτο μέρος είναι η πόλη Λιάσκοβετς, όπου φορείς της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού έγιναν οι ντόπιοι πρόκριτοι. Κατά τα 1810 ο τσορμπατζής χατζή Ηλίας χ. Τσόνεφ επισκέφθηκε το Άγιο Όρος και γύρισε από εκεί μαζί με έναν δάσκαλο, ο οποίος έβαλε τα θεμέλια του ελληνικού σχολείου στην πόλη. Εδώ οι μαθητές απόκτησαν στοιχειώδεις γνώσεις και μετά μπορούσαν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους στο Αρμπανάσι. Οι πρώτοι δάσκαλοι ήταν ο Κύριλλος, που ήρθε από τον Άθω, ο Πολύκαρπος και ο Στογιάν Ιβανόφ με το παρατσούκλι Ρουμέικο δηλαδή Έλληνας (στην τουρκική γλώσσα rum – Έλληνας). Έχουμε πληροφορίες ότι το 1824 στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου λειτουργούσε ακόμη ένα ελληνικό σχολείο αλλά δυστυχώς δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε.
Στην πόλη Ελένα υπήρξε εκκλησιαστικό σχολείο ακόμη από τον ΙΗ΄ αι. και το 1806 ήρθαν μοναχοί από την Ιερά Μονή Χιλανδαρίου, οι οποίοι άρχισαν να διδάσκουν στα παιδιά της πόλης, χωρίς όμως να έχουν μόνιμο κτίριο για σχολείο.Δεν ξέρουμε με ακρίβεια εάν δίδασκαν στην ελληνική γλώσσα αλλά τα μαθήματα ελληνικών ήταν υποχρεωτικά και επίσημα γραμμένα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου που εγκαινιάσθηκε κατά το 1845.
Μέσα στο δεύτερο μισό του ΙΗ΄ αι. και τις αρχές του ΙΘ΄ αι. μοναστηριακά και εκκλησιαστικά σχολεία λειτουργούσαν σε πολλούς οικισμούς της περιοχής του Τιρνόβου. Ως παράδειγμα το 1770 στο χωριό Πτσελίστε ήρθε ο πάτερ Στογιάν, ο οποίος ήταν γνωστός λόγιος και ήξερε άπταιστα τα ελληνικά. Αυτός χτίστηκε μια ξύλινη εκκλησία με μετόχι και εκεί το 1787 άνοιξε σχολείο.Το 1826 ο πάτερ Γκένκο, ο οποίος ήταν "πολύ μορφωμένος" και ήξερε καλά τα ελληνικά, χτίστηκε ένα νέο σχολείο στην πόλη Κιλιφάρεβο. Εκκλησιαστικά και μοναστηριακά σχολεία άνοιξαν τις πόρτες τους και στα χωριά Τσέροβα κορία, Μίντια, Μαρίηνο κ.ά. Ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της παιδείας υπήρξαν και στα γύρω μοναστήρια: των Αγ. Ταξιάρχων στο Πρίσοβο, του Αγ. Νικολάου στο Καπίνοβο, του Αγ. Προφήτη Ηλία στο Πλάκοβο κλπ. Δεν διαθέτουμε με αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι η γλώσσα της διδασκαλίας ήταν η ελληνική, αλλά τέλος πάντων μπορούμε να το υποθέσουμε εφόσον διαπιστώσαμε την κυριαρχία του ελληνικού πολιτισμού και της γλώσσας σ’ εκείνα τα χρόνια.
Η σύντομη επισκόπηση αυτή των ελληνικών σχολείων στην πόλη Τίρνοβο και στις γύρω πόλεις και χωριά κατά το δεύτερο μισό του ΙΗ΄ αι. και τα μέσα του ΙΘ΄ αι. καθορίζεί κατηγορηματικά ότι όλη η περιοχή υπήρξε κέντρο της ελληνικής παιδείας κατά την περίοδο της πρώιμης Βουλγαρικής Αναγέννησης.
Για την ανάπτυξη της παιδείας στην ίδια την πόλη του Τιρνόβου μπορούμε να πούμε πάρα πολλά πράγματα και επιπλέον έχουμε αρκετά γραπτά μνημεία που ρίχνουν φως σ’ αυτό το θέμα. Εδώ ενδεικτικά πρέπει να σημειώσουμε τον Κώδικα της Μητροπόλεως του Τιρνόβου, τον Κώδικα του ελληνικού σχολείου, τον Κώδικα του Δήμου του Τιρνόβου κτλ. Μια ολόκληρη μελέτη μπορεί να αφιερωθεί σ’ αυτό το θέμα. Εφόσον εδώ μιλάμε για τα ελληνικά σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου, μόνο θα αναφέρουμε μερικά στοιχεία από την πλούσια ιστορία της ελληνικής παιδείας στην πόλη.
Η πρώτη ιστορική μαρτυρία είναι μια σημείωση στο περιθώριο ενός αρχέτυπου βιβλίου από το 1751. Εκεί αναφέρεται για κάποιον δάσκαλο στον "Κάτω μαχαλά". Στον Κώδικα της Μητροπόλεως του Τιρνόβου για το 1783 γράφηκαν τα λεφτά που πήρε ο δάσκαλος Κότσο, ο οποίος πιθανόν ήταν Βούλγαρος. Το 1787 στον ίδιο Κώδικα αναφέρεται ένα σχολείο.Απόδειξη για την λειτουργία ελληνικού σχολείου στην πόλη βρίσκουμε σ’ έναν κατάλογο βιβλίων – δωρεά από τον Νικόλαο Πίκολο και από άλλους πολίτες. Σ’ ένα από τα βιβλία ο ίδιος ο Πίκολο έβαλε την υπογραφή του και έγραψε το έτος αωιζ΄ (1817).
Από τον Κώδικα του ελληνικού σχολείου βλέπουμε ότι το 1819 με την από κοινού απόφαση του μητροπολίτη Ιωαννικίου και των προκρίτων της πόλης ιδρύθηκε ελληνικό σχολείο.
Με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Ιλαρίων το 1832 στο Τίρνοβο χτίστηκε δημόσιο σχολείο με διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Οι γνωστοί δάσκαλοι ο Τσάτσο από την Ελένα και ο πάτερ Μαρίν από το Αρμπανάσι καθώς και το γεγονός ότι οι μαθητές δεν πλήρωσαν δίδακτρα προσέλκυσαν πολλά παιδιά απ’ όλη την περιοχή. Το σχολείο αυτό κάηκε το 1845 στη μεγάλη πυρκαγιά αλλά στη θέση του χτίστηκαν ένα μεγάλο πέτρινο κτίριο όπου στεγάστηκε το νέο σχολείο για το οποίο ξέρουμε ότι ήταν οργανωμένο σε τάξεις και καλά εξοπλισμένο και επιπλωμένο.
Ενδέχεται η ύπαρξη ακόμη ενός ελληνικού σχολείου κατά την δεκαετία του 1830 που βρισκόταν κοντά στον καθεδρικό ναό της Παναγίας. Μάλλον εδώ ήταν δάσκαλος μέχρι το 1835 και ο Αντών Νικοπίτ. Για τη λειτουργία δύο ελληνικών σχολείων στο Τίρνοβο γράφει και ο Ρώσος επιστήμονας Βίκτωρ Γρηγόροβιτς στις ταξιδιωτικές σημειώσεις του.
Εκτός από το Τίρνοβο και το Αρμπανάσι η ελληνική παιδεία διαδόθηκε και στους γύρω οικισμούς. Στο πρώτο μέρος είναι η πόλη Λιάσκοβετς, όπου φορείς της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού έγιναν οι ντόπιοι πρόκριτοι. Κατά τα 1810 ο τσορμπατζής χατζή Ηλίας χ. Τσόνεφ επισκέφθηκε το Άγιο Όρος και γύρισε από εκεί μαζί με έναν δάσκαλο, ο οποίος έβαλε τα θεμέλια του ελληνικού σχολείου στην πόλη. Εδώ οι μαθητές απόκτησαν στοιχειώδεις γνώσεις και μετά μπορούσαν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους στο Αρμπανάσι. Οι πρώτοι δάσκαλοι ήταν ο Κύριλλος, που ήρθε από τον Άθω, ο Πολύκαρπος και ο Στογιάν Ιβανόφ με το παρατσούκλι Ρουμέικο δηλαδή Έλληνας (στην τουρκική γλώσσα rum – Έλληνας). Έχουμε πληροφορίες ότι το 1824 στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου λειτουργούσε ακόμη ένα ελληνικό σχολείο αλλά δυστυχώς δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε.
Στην πόλη Ελένα υπήρξε εκκλησιαστικό σχολείο ακόμη από τον ΙΗ΄ αι. και το 1806 ήρθαν μοναχοί από την Ιερά Μονή Χιλανδαρίου, οι οποίοι άρχισαν να διδάσκουν στα παιδιά της πόλης, χωρίς όμως να έχουν μόνιμο κτίριο για σχολείο.Δεν ξέρουμε με ακρίβεια εάν δίδασκαν στην ελληνική γλώσσα αλλά τα μαθήματα ελληνικών ήταν υποχρεωτικά και επίσημα γραμμένα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου που εγκαινιάσθηκε κατά το 1845.
Μέσα στο δεύτερο μισό του ΙΗ΄ αι. και τις αρχές του ΙΘ΄ αι. μοναστηριακά και εκκλησιαστικά σχολεία λειτουργούσαν σε πολλούς οικισμούς της περιοχής του Τιρνόβου. Ως παράδειγμα το 1770 στο χωριό Πτσελίστε ήρθε ο πάτερ Στογιάν, ο οποίος ήταν γνωστός λόγιος και ήξερε άπταιστα τα ελληνικά. Αυτός χτίστηκε μια ξύλινη εκκλησία με μετόχι και εκεί το 1787 άνοιξε σχολείο.Το 1826 ο πάτερ Γκένκο, ο οποίος ήταν "πολύ μορφωμένος" και ήξερε καλά τα ελληνικά, χτίστηκε ένα νέο σχολείο στην πόλη Κιλιφάρεβο. Εκκλησιαστικά και μοναστηριακά σχολεία άνοιξαν τις πόρτες τους και στα χωριά Τσέροβα κορία, Μίντια, Μαρίηνο κ.ά. Ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της παιδείας υπήρξαν και στα γύρω μοναστήρια: των Αγ. Ταξιάρχων στο Πρίσοβο, του Αγ. Νικολάου στο Καπίνοβο, του Αγ. Προφήτη Ηλία στο Πλάκοβο κλπ. Δεν διαθέτουμε με αδιαμφισβήτητες αποδείξεις ότι η γλώσσα της διδασκαλίας ήταν η ελληνική, αλλά τέλος πάντων μπορούμε να το υποθέσουμε εφόσον διαπιστώσαμε την κυριαρχία του ελληνικού πολιτισμού και της γλώσσας σ’ εκείνα τα χρόνια.
Η σύντομη επισκόπηση αυτή των ελληνικών σχολείων στην πόλη Τίρνοβο και στις γύρω πόλεις και χωριά κατά το δεύτερο μισό του ΙΗ΄ αι. και τα μέσα του ΙΘ΄ αι. καθορίζεί κατηγορηματικά ότι όλη η περιοχή υπήρξε κέντρο της ελληνικής παιδείας κατά την περίοδο της πρώιμης Βουλγαρικής Αναγέννησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου