Τα ελληνικά σχολεία της περιοχής του Βέλικο Τάρνοβο το 19ο αιώνα -2 , Гръцките училища в региона на Велико Търново в 19-ти век -2 , The greek schools in the region of Veliko Tarnovo in the 19th century - 2

Τα Ελληνικά Σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου ανάμεσα στα τέλη του ΙΗ΄ και τα μέσα του ΙΘ΄ αι. - Μέρος B`

Ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της ελληνικής παιδείας στα βουλγαρικά εδάφη υπήρξε η πρώην πρωτεύουσα και πνευματικό κέντρο του Μεσαιωνικού Βουλγαρικού Κράτους των ΙΒ΄–ΙΔ΄ αι. – η πόλη του Τιρνόβου και η περιοχή της. Πέρα από την πλούσια ιστορία και τις βαθιές παραδόσεις που έχει, η πόλη αυτή ήταν κέντρο της μητροπόλεως του Τιρνόβου η οποία υπήρξε η μεγαλύτερη ως προς το έδαφος και οικονομική κατάσταση επαρχία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως στα Βαλκάνια. Άρρηκτα συνδεδεμένο με το Τίρνοβο είναι και το χωριό Αρμπανάσι που απέχει 4 χμ. βορειοανατολικά από την πόλη.

Ιδρύθηκε πιθανόν μετά την Οθωμανική κατάκτηση από ελληνοφώνους Αλβανούς μετοίκους. Μετά τον ΙΖ΄ αι. το Αρμπανάσι έγινε ένας από τους πιο ακμάζοντες οικισμούς της Βόρειας Βουλγαρίας. Οι κάτοικοί του πέτυχαν να γίνει το χωριό τους βακούφι και έκαναν εμπόριο με τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, την Πολωνία, Αυστρία, Ρωσία, τον Ελληνικό χώρο κ.ά. Ως άμεσο επακόλουθο της κερδοφόρας τους δραστηριότητας διαμορφώθηκε ένα στρώμα εύπορων κατοίκων που είχαν καλές και στενές σχέσεις με τους Έλληνες αρχιερείς του Τιρνόβου. Εκ μέρους τους αυτοί εγκατέστησαν την δεύτερη έδρα τους ακριβώς εκεί και πράγματι συνέβαλαν για την κυριαρχία της Ελληνικής. Στη γλώσσα αυτή τελέστηκε η Θεία Λειτουργία, γινόταν η επίσημη και προσωπική αλληλογραφία καθώς και η καθημερινή επικοινωνία. Όλα αυτά δημιούργησαν ένα ιδιόμορφο κλίμα ελληνογλωσσίας για το οποίο γράφει και ο καθολικός ιερέας Πέταρ Μπόγδαν Μπάσεβ στο έργο του «Περιγραφή της Βουλγαρίας του 1640».

 Εξαιρετικά στενές ήταν οι επαφές μεταξύ των εμπόρων του Αρμπανάσι και αριστοκρατικές οικογένειες της Μολδοβλαχίας, που συχνά συγγένεψαν. Οι ηγεμόνες των δύο παραδουνάβιων ηγεμονιών μεριμνούσαν για τους ναούς του Αρμπανάσι, για τα σχολεία και την εκπαίδευση των κατοίκων του. Όλα αυτά φαίνονται από ένα χρυσόβουλο του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλεξάνδρου Υψηλάντη (1774–1782) με ημερομηνία 3 (14) Ιουνίου 1779 περί των εγκαινίων του ελληνικού σχολείου στο Αρμπανάσι. Στο κείμενο τονίζεται ότι εδώ προϋπήρξε ένα σχολείο συντηρούμενο από τους ηγεμόνες της Βλαχίας. Το χρυσόβουλο διέταξε να αποκατασταθεί η ελληνική παιδεία και η διδασκαλία να πραγματοποιηθεί σε 2-3 τάξεις• ο ετήσιος μισθός του δασκάλου καθορίστηκε σε 250 τάλιρα• για την ποιότητα της διδασκαλίας, την επαγγελματικότητα του δασκάλου, την υποστήριξη και την ανάπτυξη του σχολειού  μεριμνούσε μια επιτροπή αποτελούμενη από τέσσερις επιτρόπους, οι οποίοι κατά κανόνα προέρχονταν από το στρώμα των πλούσιων εμπόρων του Αρμπανάσι.

Φαίνεται ότι η ελληνική παιδεία στο Αρμπανάσι στο δεύτερο μισό του ΙΗ΄ αι. είχε σταθερές βάσεις, προσέφερε αξιόλογη, για τα χρόνια εκείνα, κατάρτιση και προσέλκυσε μαθητές από άλλους οικισμούς. Το σχολείο σταμάτησε την λειτουργία του πιθανόν το 1798 όταν οι Κιρτζαλίδες (Τούρκοι ληστές) λεηλάτησαν και κατέστρεψαν το χωριό και οι περισσότεροι κάτοικοί του μετοίκησαν.

Βλαντιμίρ Βλάντοφ

Πανεπιστήμιο " Αγ. Κυρίλλου και Μεθοδίου " , Βέλικο Τάρνοβο

Ανακοίνωση που έγινε στο Γ` Συνέδριο της Ευρωπαïκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών 
που έγινε στο Βουκουρέστι από τις 2 έως τις 4 Ιουνίου 2006