Του Αη Τρύφωνα

Την 1^η Φεβρουαρίου οι Βορειοθρακιώτες γιόρταζαν τον  Άγιο Τρύφωνα, ο οποίος ήταν προστάτης των αμπελουργών και των γεωργών. Είναι γνωστός και ως Τρύφωνας ο Κλαδευτής, γιατί την ημέρα της γιορτής του αρχίζει το κλάδεμα.

Η γιορτή του την πρώτη του Φλεβάρη παίζει σημαντικό ρόλο στην καθιέρωσή του ως προστάτη, του αμπελιού κυρίως. Ο Φεβρουάριος αποτελεί σημείο αλλαγής στον κύκλο του φυτού. Είναι περίοδος κατά την οποία αρχίζει το κλάδεμα.

Στην Ανατολική Ρωμυλία, οι αμπελουργικές περιοχές ήταν πολλές, κατάφυτες με αμπέλια και με σημαντικές ποσότητες παραγωγής κρασιού. Η περιοχή της Φιλιππούπολης, Στενημάχου, Καβακλή ήταν περιοχές γνωστές για την ποιότητα του κρασιού.

Η παράδοση αναφέρει για τον Άγιο Τρύφωνα:  

… και αυτός, σαν τους άλλους χωρικούς, είχε αμπέλι και πήγαινε να το κλαδεύει. Μια μέρα πέρασε από εκεί η Παναγία. Ο άγιος  Τρύφωνας θέλησε να την περιγελάσει και  αυτή  τον καταράστηκε να κόψει την μύτη του με το μαχαίρι για το κλάδεμα των αμπελιών.

…κάποιος την ημέρα αυτή κλάδευε το αμπέλι του και παρουσιάστηκε ο Άγιος Τρύφωνας και τον ρώτησε:

-Γιατί κλαδεύεις; Είναι γιορτή σήμερα. Αυτός δεν απάντησε και ο Άγιος Τρύφωνας του είπε:

– Δεν κλαδεύουν έτσι με πλάγια το δρεπάνι, αλλά όρθια και μπροστά στο πρόσωπο από πάνω προς τα κάτω. Δοκίμασε ο κλαδευτής έτσι και έκοψε τη μύτη του. Από τότε δεν δούλευε αυτή την ημέρα.

Κατά την ημέρα αυτή τελείται θεία λειτουργία με αρτοκλασία και αγιασμό με τον οποίο οι άντρες ράντιζαν τα αμπέλια τους και κλάδευαν συμβολικά μερικές βέργες στο αμπέλι τους.

Έριχναν σι τέσσιρις γουνιές τουν αγιασμό κι φώναζαν:

πού εισι, πού εισι τρύφανι, πού εισι κι δε φαίνισι  

που μέσα που τ’ άσπρα κι τα μαύρα τα σταφύλια.

Στη συνέχεια μαζεύονταν όλοι μαζί από τα γύρω αμπέλια σε κάποιο σημείο, όπου έτρωγαν, έπιναν αλλά και γλεντούσαν. Ανάμεσα σε άλλα, διοργανώνονταν αγώνες πάλης. Η πάλη συμβόλιζε την αλλαγή της εποχής, όπου ο χειμώνας δίνει σιγά – σιγά τη θέση του στην άνοιξη.

Στην Αγχίαλο και τη Ζώπολη, οι αμπελουργοί, και οι κηπουροί με τα «εσνάφια» τους τελούσαν στην εκκλησιά αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβα. Τον αγιασμό αυτόν δεν τον έπιναν, μα ούτε τον έφερναν στα σπίτια τους, μον’ ράντιζαν τ’ αμπέλια τους.
Στη Στενήμαχο έσφαζαν το «κουρμπάνι»  που ήταν συνήθως μοσχάρι η βόδι και μοίραζαν το κρέας σ’ όλη την κοινότητα. Ύστερα από τη λειτουργία στη μεγάλη πλατεία της πολιτείας έκαναν αγώνες πάλης για να τιμήσουν τον άγιο.

Η λατρεία του Αγ. Τρύφου συνδέεται με όλες τις φάσεις της αμπελοκαλλιέργειας.
 Στο φύτεμα του αμπελιού , αμπελουργός φύτευε την πρώτη βέργα με τελετουργική τάξη και μυστικοπάθεια. 'Έκανε πρώτα το σταυρό του και ύστερα, καθώς την παράχωνε, έλεγε: « Ε μί του καλό. Καλό πιάσιμου. Οι Αη Τρύφους να βουηθάη». Μετά έπερνε κρασί εκλεκτό, που το έφερνε για τον σκοπό αυτό μαζί του, το έχυνε πάνω στο κλήμα, πότιζε το γύρω χώμα και έλεγε: «Καλά σταφύλια να καν' ς, Να πιάς΄ς κι να γιουργάης», δηλαδή να πιάσης και να ευδοκιμήσης,
Με την σπονδή αυτή στο Χριστιανικό Βάκχο ο αμπελουργός ήτανε βέβαιος, πως η φυτειά του θα πιάσει και θα πάει καλά.
Στο  κλάδεμα του κλήματος: Το κλαδευτήρι δεν έμπαινε στ' αμπέλι πριν από την ημέρα του Αγίου Τρύφωνα. «Ταχυά μήν κλαδεύ' ς. Ας έρθ ' του  Αη Τρύφου η μέρα πρώτα κι απέει πιάν' ς του σβανα στου χέρ’ σ».
Το πρώτο κλάδεμα γινόταν μετά το τέλος της λειτουργίας του Αγίου, πανηγυρικά και ομαδικά. Ακούστε πώς διηγιόταν την φάση του κλαδέματος ένας γέρος αμπελουργός, σε κάποια πόλη της Ανατ. Ρωμυλίας, στην οποία ήκμαζε η αμπελουργία.
« ... Σαν απουλνούσι η εκκλησιά, τραβούσαμι  ούλ' για τ' αμπέλια μι τα λαλήματα κι τα μπακιά (Γκάιντες, νταούλια). Ιρχόταν κι Παπάδις αντάμα κι διάβαζαν στ' αμπέλια αγιασμό. Μεις τότις βγάζαμι απ' τα ζουνάργια μας τους σβαναδις κι αρχίζαμι του κλάδιμα, έτσ' για του καλό την πρώτ' μέρα. Όχ' πουλή ώρα. Κι λέγαμι ού ένας στουν άλλουν. Αϊ καλό μπόλνισμα (βλάστωμα) κι σταφύλια πιρσά. Κι αποκρινούταν ού άλλους. Μπουλάκ' να δώσ' ού Αη Τρύφους. Μαζί μας κειν ' την μερα ήθελαν ν' άρθ ' κι ού Πρόεδρους, κι Δήμαρχους κι άλλ' νοι. Πάμε να πεδείρουμι (να κόψουμι) βέργα λέγανι. Κι ού καθένας έπερνι μαζί τ' άπ' τ' άμπέλ'  μια κληματίδα, πάηναν κι την άφηναν πάνω στο εικόνισμα του Αη Τρύφου. 'Απ' τις  πουλλές κληματίδες χανόταν του προσώπου του  Αη Τρύφου. Ύστερις, πιά δέν δούλευαν αυτή την ημέρα. Ούτι τν άλλ' νη». Το συστηματικό κλάδεμα άρχιζε από την 3η ήμερα.»

Πληροφορίες από άρθρο του Πινέλη Κώστα στο http://www.eidisis.gr/apopseis/i-ampeloyrgia-stin-anatoliki-thraki-kai-tin-anatoliki-romylia-boreia-thraki.html

και από  http://www.anatolikiromilia.com/%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1/